Hava Yastığı (Airbag) Nedir? Nasıl Oluyor da Hayatlarımızı Kurtarıyor?

Merhaba değerli arkadaşlar, bugün yine hepimizi ilgilendiren bir konu hakkında istişare yapacağız kahvenizi yanınıza almanızı ve sadece okumaya devam etmenizi tavsiye ediyorum. Airbag aracımızın direksiyonunun üzerinde ya da konsolun üstünde kalın harflerle yazmakta ve biz her zaman bu yazıyı görmekteyiz en çok kullandığımız direksiyon aletinin içinde bir yerlerde ve aracımızda farklı yerlerinde var peki nedir bu airbag denen şey, evet az çok sağda solda da açılmış halini de görüyoruz fakat gelin bu konuyu birlikte daha titiz daha güzel bir şekilde anlayalım sistemini çözmeye çalışalım. Umarım hiç birimiz bunu hayatımız boyunca kullanmayız, açıldığına şahit olmayız fakat güvenlik ve tedbir, siz de takdir edersiniz ki bizlerin her zaman önceliği olmak zorunda ve en azından bizi ve ailemizi koruyan bu sistemleri elimizden geldiğince birlikte tanıyalım 🙂

Hava yastıkları evet hayatımızın bir parçası olmuş durumdalar fakat düşününce aslında bu sistemlerin çok eski olmadığını bilmek biraz kulağa garip geliyor yani şunu demek istiyorum 1860 yılından beri kullanılan bir içten yanmalı motor ve 20. yüzyılda gelişimini sürekli katlayarak arttıran bir otomotiv sektörü tarihçesine göre ilk hava yastığının 1981 yılında kullanılması açıkçası bana biraz bu sistemlerin neden bu kadar geç hayatımıza girdiklerini irdelememe sebep oluyor. Karmaşık ve kullanımı zor bir sistem olduğu aşikar fakat gelin neden böyle olmuş gördüğümüzün arkasında nasıl bir çalışma sistemi yatıyor ne gibi parametreler var gelin bunlara bir bakalım.

Hava yastıklarının tarihi aslında 2. Dünya Savaşına kadar dayanmakta tabi ki bu kullanım otomobiller için değil uçaklarda kullanmak için mühendisler bu sistemleri uçaklarda kullanarak uçağın yere temas ettiği anda ki darbeyi sönümleyecek elastik bir sistem arayışına girmişler ve aslında bizim bugün araçlarda kullandığımız sistemin temellerini atmışlardır. Motorlu araçlar için hava yastığının 1953 yılında Amerikalı John Hetrick tarafından basınçlı bir hava deposu kullanarak hava yastığını şişiren sistemi ile patentini almıştır. Sonraki yıllarda günümüzde kullanılan tipiyle Mercedes-Benz W126 S-Class serisinde bu sistem 1981 yılında kullanmaya başlamıştır ve hava yastıkları bu kullanım neticesinde gün geçtikçe popülerleşerek hayatımızın bir parçası olmuşlardır. Aslında ilk kullanımı ABD’deki araçlarda kullanımı yani 1970’lere kadar uzanmaktadır, 1970’lerin ortalarında Oldmobiles ve Cadillac gibi bazı üst modellerde kullanıldı ancak Mercedes-Benz W126 S-Class ta bir opsiyon olarak sunulup satışının yapılması başlangıç tarihi olarak referans alınmaktadır. İlk yolcu ve sürücü hava yastıklarının kullanılması ise 1987 yılında Porsche 944 aracında kullanılarak hava yastığı kullanımı tarihinde yerini almıştır.

ÇALIŞMA PRENSİBİ NASILDIR?

Hava yastığı üç ana bölümden oluşmaktadır, birincisi yastığın kendisidir bu yastık öyle her maddeden yapılmamakla birlikte ince naylon iplikler kullanılmaktadır ve araç konsolunda bulunan bir silindirin içinde sarılı vaziyette beklemektedir. Sürücü koltuğunda oturan sürücü için bulunan hava yastığının konumu direksiyonun ortasında olacak şekilde belirlenmiştir. Sistemin ikinci bölümü ise bizim hava yastıklarımızın ne zaman şişeceği komutunu veren arabamızın ön tarafında bulunan darbe sensörüdür ve bu sensör araç duvara 15-20 km/h hızla çarptığında oluşacak kuvvet sonrasında bu sensörü aktifleştirerek hava yastığının açılmasını sağlamaktadır. Bu sensöre gelen uyarılar sonucu sistem aktifleşir ve bir kimyasal reaksiyon oluşturarak hava yastığının şişmesi sağlanır burada sensör yardımı ile gelen sinyal vasıtasıyla Sodyum Azotür(NaN3) maddesinin bulunduğu bir tüpe elektrik sinyali gönderilir ve burada bir kıvılcım oluşur, bu kıvılcımın oluşması ile ortaya bir ısı çıkar ve Sodyum Azotür’ün ısınması ile açığa çıkan Nitrojen(Ni) hava yastığına dolarak, hava yastığını şişirir ve kaza esnasında şişen bu yastıklar araç içinde bulunan kişileri korumaya çalışır. Sonrasında hava yastığı üzerindeki özel delikler sayesinde yastık kendi kendine söner çünkü kazazedeye baskı ya da nefes almasını engelleme durumu ortaya çıkarabilir.

BİR AIRBAG AÇILMASININ AŞAMALARI

Biz aracımızla yolda giderken hava yastığı sensörleri aslında aktiftir ve onların aktif olabilmesi için biz frene bastığımızda ivme ölçer vasıtasıyla aracın yavaşlama değeri ölçülür ve eğer bu yavaşlama hızı referans noktası geçilirse fünye ateşlenir, darbe sensörleri ise aracımızın çeşitli noktalarında bulunur ve kaza sırasında oluşan darbenin şiddeti ile birlikte etkin hale gelir ve hava yastıkları açılır. Otomobillerde hava yastığı sayısına göre birden fazla airbag sensörü bulunabilir önden çarpışmalar için ön tarafa tamponun hemen arkasına, ön panel konumuna monte edilirken yan hava yastıkları ise kapı içlerinde bulunan sensörler vasıtasıyla etkinleştirilir.

Bir hava yastığının çalışma aşamaları;

• Araç kaza sırasında aniden hız kaybı yaşamaya başlar.
• Aracımızda bulunan elektronik sensörler bu hız kaybı değerini ölçer.
• Darbe sensörleri, darbenin derecesini ölçer ve eğer bu değer 16 km/h’ten düşük ise hava yastıkları açılmaz, bu değerden yüksek ve 40 km/h’e kadar ise orta hızlı darbe ya da bu değerden de büyük ise yüksek hızlı darbe kategorisine girer ve darbe sensörleri ECU’ya hava yastığını aç komutu yollar.
• Sodyum Azatör’ün bulunduğu tüpe giden sinyal sonrası bir ateşleme gerçekleşir ve buranın ısınması vasıtasıyla Nitröjen gazı hava yastığımızı şişirerek açılmasını sağlar.
• Kazadan ortalama 30-40 milisaniye gibi mucize bir sürede hava yastıkları tamamen şişmiş hale gelebiliyorlar.
• Çarpmadan hemen sonra hava yastığı üzerindeki özel delikler vasıtası ile sönme işlemine geçilir.
• Bu işlemler çok hızlı bir şekilde olmakla birlikte takribi saniyenin 1/10’nundan daha kısa sürede açılabilir.

DARBE SENSÖRLERİ

1-Kütle Tipi Sensör (Mass-Type Sensor)

Bu sensör genelde aracın önüne monte edilir, çünkü çarpışmaların bir çoğu ön taraftan alınan darbeler ile yaşanmaktadır, bir diğer sensör ise yolcu bölgesinin içinde bulunur içerisinde bulunan mıknatıs parçaları ile manyetik bir alan oluşturmak söz konusudur. Bu sensör hava yastığının açılmasını gerekli kılacak etkinin belli bir değerin üzerine çıktığında hava yastıklarının ateşlenip açılması görevini yapmakla sorumludur. Bu tip sensörlerin içerisinde bir top bulunur ve darbe esnasında oluşan sarsıntı ya da aşırı kuvvetli bir frenleme sırasında bu top bulunduğu konumdan hareket eder ve oluşan bu hareketlenmenin ECU(Elektronik Kontrol Ünitesi) tarafından algılanması ile hava yastıklarının açılma görevi başlatılmış olur. Aşağıdaki görsel ile neyi anlatmak istediğimi daha net anlayacaksınızdır umarım.

2-Silindir Tipi Sensör (Roller-Type Sensor)

Silindir tipi sensörümüz ise helezon yay sistemine bağlı bir ağırlıktan oluşur ve aracımız ani fren ve darbe zamanlamalarında kütle tipi sensör gibi bu verileri algılamada kullanılır. Aracın çarpması sonucunda helezon yaya bağlı metal ağırlık ön tarafa doğru hareket eder bu da sensörü aktifleştiren elektrik devresinin helezon yayda ki gerilme farkı değeri vasıtası ile ECU’ye bilgi verilir ve hava yastıkları açılma emri verilir. Bu iki sensör de aslında aynı amaç doğrultusunda kullanılırlar ve darbe ve güvenlik sensörlerinin aynı anda aktif olması yani koordineli çalışmaları ise güvenliğimiz için son derece önemlidir.

SRS AIRBAG VE SRP AIRBAG ARASINDA BİR FARK VAR MIDIR?

SRS ve SRP hava yastıklarının tek farkı aldıkları isimlerden dolayı oluşan kısaltmalarının farklı olması ve bir takım ufak değişiklikler diyebiliriz. Evet merak edilen bir konu çoğu insanın dikkatini çeken bir detay bu yüzden bende yazımda bu konuya değinmek istedim.

SRS (SUPPLEMENTARY RESTRAINT SYSTEM) AIRBAG: Hava yastığının anılan bir ismidir ve hava yastığının emniyet kemeri ile birlikte kullanılmasını çağrıştıran bir adı vardır. Yani hava yastıklarının emniyet kemeri ile koordineli olarak çalışmasına başlanan dönemde kullanılmış bir isim farkıdır diyebiliriz temel mantıkları yine sürücü ve yolcuyu koruyacak yukarı da anlattığım sistem şeklinde gerçekleşir. Amerikalı sürücülere hava yastıklarının, emniyet kemerlerinin yerine geçmediğini emniyet kemeri ile hava yastıklarının koordineli çalışması gerektiği konusunu alt metninde taşır çünkü Amerikalı sürücüler her ne sebeptendir bilinmez emniyet kemerlerini kullanmama konusunda bir direnç göstermekteydiler ve hava yastığı olmasının emniyet kemerini takmama opsiyonu sağladığını düşünüyorlardı. Bu sistemde SRS emniyet kemerinin birincil güvenlik sistemi olduğunu, hava yastıklarının ise ikincil güvenlik sistemi ya da tamamlayıcı bir etkisi olduğunu göstermek amacıyla SRS yani Türkçe anlamıyla ‘Tamamlayıcı Emniyet Sistemi‘ adını verdiler. İsminin hikayesi de bu şekilde diyebiliriz.

SRP (SYSTEM FOR RESTRAINT AND PROTECTION) AIRBAG: Renault markasının araçlarında kullandığı airbag tipidir zaten Renault kullanıcıları direksiyonlarında sürekli gördüklerinden dolayı aşinadırlar. Bu sistemlerde tıpkı SRS gibi çalışmaktadır sadece isimde bulunan fark Renault markasının bu sistemi kendinin geliştirmesinden dolayıdır. Çalışma prensipleri aynıdır SRP’de Türkçe anlamıyla ‘Sınırlama ve Koruma Sistemi‘dir ve Renault marka araçlarda kullanılmaktadır.

Kısacası ikisi arasında bir üstünlük ya da avantaj dezavantaj farkı bulunmamaktadır isimsel olarak farklı olmaları size iyi kötü algısı yaratmasın çalışma prensipleri aynıdır diyebilirim.

HAVA YASTIKLARINI HAKKINDA BİLMEMİZ GEREKENLER

Airbag Işığı Neden Yanar?

• Koltuk altlarında yer alan sensör soketleri çıkmış ya da yıpranmış olabilir.
• Araç daha öncesinde bir kaza yapmış ve hava yastıklarını açmış olabilir ve tamiri düzgün bir şekilde yapılmamış bir şekilde bekliyor olabilir muhakkak dikkat edilmesi kontrol edilmesi gerekir.
• Hava yastığının fişekleme direnci yüksek olabilir ya da hava yastığının iletimini sağlayan kablo ve sargılarda kopukluk ve yıpranmalar olabilir.

Emniyet Kemeri Takılı Olmadığında Hava Yastıkları Açılır mı ?

Yine çok merak edilen ve kafaları karıştıran konulardan birisi tabi ki emniyet kemerimizi aracımıza her binişimizde takmamızın birinci görev olduğu bilincine erişmemiz hepimiz için en iyisi olacaktır fakat burası Türkiye ve maalesef bazı sürücüler emniyet kemeri tokası takıp bu sistemlerin uyarı seslerini kapatmaya çalışıyorlar keşke böyle bir şeye insanlar kalkışmasa ve kemerlerini ne olursa olsun takmayı hedeflese çünkü güvenlik her şeyden önemlidir. Bu soruya burada bir cevap yazmak aslında doğru olmaz çünkü airbag ve emniyet kemerlerinin koordineli ya da ayrı çalıştığı sistemler mevcutken son teknolojilerde ise sürücünün varlığını tespit etmede kullanılan koltuk ağırlık sensörleri mevcuttur. Bunu anlamak için aracımızın emniyet kemeri ve airbag sistemlerini anlatan kitapçıklarını eksiksiz okumamızda fayda var ve tabi ki ne olursa olsun emniyet kemeri takmak bu sorunun kesin ve en güzel çözümüdür.

Hava Yastıkları Aracımızın Hangi Bölgelerinde Bulunur?

Tabi ki bu sorunun cevabı araç modellerine ve donanım seviyelerine göre değişmekte olup genel olarak kullanılan sistemi yazacak olursak.

• Önde iki hava yastığı.
• Ön koltukların yan kısımlarında bulunan iki tane yan hava yastığı.
• Ön kapı çerçevelerinin içinde bulunan perde hava yastıkları diye geçen, hava yastıkları bulunmaktadır.

Son olarak can sıkıcı bir mevzu ise bazı ikinci el satıcılarının patlamış hava yastıklarını dirençle kandırarak airbag lambasının yanmasını engelleyerek aracın değerini düşürmemeye çalışmasıdır. Mutlaka ve mutlaka ikinci el araç alımlarında oto ekspertiz raporlarında araçların bu kısımlarının detaylıca incelenmesi kendiniz ve sevdikleriniz için en hayırlısı olacaktır.

HAVA YASTIĞI TEKNOLOJİSİNDE YENİ GELİŞMELER

Yandan alınan darbeler neticesinde meydana gelen çarpışmalar en tehlikeli trafik kazaları arasında gösterilmektedir çünkü araç savrulmasını ve içerisinde bulunanlara yüksek darbe uygulaması gibi sebepler bu tezi desteklemektedir. ZF firması tarafından yeni geliştirilen çarpışma öncesi güvenlik sistemi prototipi, çarpışmadan milisaniyeler öncesinde aktive edilen bir harici yan hava yastığı kullanmayı planlamaktadırlar. Evet günümüz için bu çarpışmayı algılama üzerinde sorunlar yaşanıyor fakat ben yine de üstteki video ile yapılan gelişmeleri kafanızda canlandırmak istiyorum.

Evet arkadaşlar bir yazımızın daha sonuna geldik umarım faydalı bilgiler alıyorsunuzdur elimden geldiğince hem teorik sistemi hem de arabalar hakkında merak edilen gündelik hayatımızda konuşmalarımız arasına girebilecek konuları da yazmaya da çalışıyorum. Umarım her şey gönlünüzce olur bir sonraki yazımda görüşmek üzere 🙂

Sıkıcı bir şeyi tarz katarak yapmak; işte buna ben sanat derim.

-Charles Bukowski

Sağlıcakla..